Λαδίσλαος

I

(Wladyslav). Όνομα βασιλιάδων και ηγεμόνων της Πολωνίας.

1. Λ. Χέρμαν (1043 – 1102). Ηγεμόνας της Πολωνίας (1081 – 1102). Διαδέχθηκε στην εξουσία τον αδελφό του, Βολέσλαο Β’, αν και κατείχε μόνο τον τίτλο του δούκα της Πολωνίας. Χαρακτηριστικό στοιχείο της ηγεμονίας του υπήρξαν οι συνεχείς πόλεμοι που διεξήγαγε εναντίον γειτονικών περιοχών, επιτυγχάνοντας τελικά μια σημαντική επέκταση των ορίων της επικράτειάς του. Πριν από τον θάνατό του φρόντισε να διανείμει το κράτος ανάμεσα στον νόθο γιο του, Ζμπίγκνιεφ, και στον νόμιμο διάδοχό του, Βολέσλαο Γ’, γεγονός που προκάλεσε εμφύλιες διαμάχες και παρεμβάσεις ξένων παραγόντων.

2. Λ. Α’, ο Νάνος (1260 – 1333). Βασιλιάς της Πολωνίας (1320-33). Ήταν γιος του δούκα της Κουζαβίας Καζίμηρουκαι ανήκε στη δυναστεία των Πιάστ. Το 1296, έχοντας την υποστήριξη των ευγενών της Πολωνίας, ανέλαβε ηγεμονικά καθήκοντα και ανακηρύχθηκε δούκας. Αφού αντικαταστάθηκε για ένα μικρό χρονικό διάστημα από τον Βεγκέσλαο Β’ ανέλαβε ξανά τα καθήκοντά του το 1305 επικεντρώνοντας το ενδιαφέρον του στην επανένωση των ανεξάρτητων κρατιδίων, στα οποία είχε κατατμηθεί η Πολωνία. Μέχρι το 1314 είχε κατορθώσει να κατακτήσει τα περισσότερα εδάφη της Πολωνίας, εκτός από την περιοχή της Πομερανίας, στη Βαλτική, την οποία είχε καταλάβει το ιπποτικό τάγμα των Τευτόνων. Μολονότι πέτυχε σημαντικό αριθμό νικών εναντίον τους, το σύνολο του αγώνα που διεξήγαγε κατά των Τευτόνων (1327-33) είχε ασαφή αποτελέσματα. Η βασικότερη, ωστόσο, συνεισφορά του ήταν η θεμελίωση ενός σταθερού οικοδομήματος, που προμήνυε την επακόλουθη ανάπτυξη του πολωνικού κράτους.

3. Λ. Β’ Γιάγκελον (1350 – 1434). Μέγας δούκας της Λιθουανίας (1377-1401) και βασιλιάς της Πολωνίας (1386-1434). Υπήρξε ο ιδρυτής της δυναστείας των Γιάγκελον, ενώ συνέβαλε σημαντικά στην ισχυροποίηση και στην ανάπτυξη της Πολωνίας. Η Λιθουανία, στον θρόνο της οποίας διαδέχθηκε τον πατέρα του, Αλγκίρντας, ήταν ένα παγανιστικό κράτος. Η ανάρρησή του στον πολωνικό θρόνο και ο γάμος του με την Εντβίγκη, κόρη του βασιλιά της Πολωνίας, σηματοδότησε την αποδοχή από μέρους του του ρωμαιοκαθολικού δόγματος και την υιοθέτηση του ονόματος Λ. Τον επόμενο χρόνο ο χριστιανισμός διαδόθηκε και στη Λιθουανία, οπότε ο Λ. αναγκάστηκε να καταστρέψει τα είδωλα που μερικά χρόνια νωρίτερα λάτρευε. Το 1392 ο Λ. ανακήρυξε τον εξάδελφο και αντίπαλό του Βίτολντ αντιβασιλέα της Λιθουανίας και το 1401 δούκα, συνάπτοντας μαζί του μια ισχυρή συμμαχία με σκοπό να αντιμετωπίσει το τάγμα των Τευτόνων ιπποτών. Πραγματικά, το 1410 στην πόλη Τάνενεμπεργκ της βορειοανατολικής Πολωνίας πέτυχε μια σημαντική νίκη εναντίον τους. Οι πόλεμοι συνέχισαν με μικρά διαλείμματα έως το 1432 συντείνοντας με τη σειρά τους στην αμετάκλητη εξασθένηση του στρατεύματος και των οικονομικών αποθεμάτων της χώρας.

4. Λ. Γ’ Γιάγκελον (1424 – 1444). Βασιλιάς της Πολωνίας (1434-44) και της Ουγγαρίας (1440-44). Ήταν γιος του Λ. Β’, τον οποίο διαδέχθηκε σε ηλικία 10 ετών. Οι Αψβούργοι, μνηστήρες και αυτοί του ουγγρικού θρόνου, προσπάθησαν να διαταράξουν την κυριαρχία του μέχρι το 1443, οπότε πείστηκαν ότι έπρεπε να παραμείνει στην εξουσία για να εμποδίσει την προέλαση των Οθωμανών στον ευρωπαϊκό χώρο. Το 1444, με τη βοήθεια του ουγγρικής καταγωγής Ουνιάδη, τέθηκε επικεφαλής στρατιωτικού σώματος και εξανάγκασε τους Οθωμανούς να υπογράψουν συνθήκη, η οποία όριζε την επιστροφή στην Ουγγαρία όσων εδαφών είχαν καταλάβει. Λίγο αργότερα, μετά από παρότρυνση του Βατικανού, που πραγματοποίησε έκκληση για έναν κοινό αγώνα του χριστιανισμού εναντίον των μουσουλμάνων, ο Λ. επανέλαβε την πολεμική δραστηριότητα κατά των Τούρκων, αλλά δεν πρόλαβε να την ολοκληρώσει, αφού σκοτώθηκε στη μάχη της Βάρνας.

5. Λ. Δ’ Βάζα (1595 – 1648). Βασιλιάς της Πολωνίας (1632-48). Ήταν γιος του Σιγισμούνδου Γ’ και ανήκε στη δυναστεία των Σουηδών. Διενέργησε μια σειρά επιτυχημένων πολέμων στο εξωτερικό, αν και στο εσωτερικό αντιμετώπιζε την οξύτατη αμφισβήτηση της βουλής. Όταν ο πατέρας του κατέλαβε τη Μόσχα (1610) ανακήρυξε τον Λ. τσάρο, εκείνος όμως δεν αποδέχτηκε ποτέ τη θέση. Με την άνοδό του στον πολωνικό θρόνο κλήθηκε να αντιμετωπίσει τα ρωσικά στρατεύματα, τα οποία απέκρουσε επιτυχώς. Επιπλέον, εξανάγκασε τη Ρωσία να καταβάλει μια σημαντική αποζημίωση και να απαρνηθεί οποιαδήποτε αξίωση είχε για πολωνικά εδάφη, ενώ παραχώρησε τον τίτλο του τσάρου στον Μιχαήλ Ρομανόφ. Οι πόλεμοι στο εξωτερικό συνέχισαν, εναντίον των Τούρκων αυτή τη φορά, που αναγκάστηκαν να μοιραστούν με την Πολωνία την κυριαρχία της Μολδαβίας και της Βλαχίας. Τέλος, το 1635, μετά από μια σύντομη πολεμική σύγκρουση με τους Σουηδούς, ο Λ. εξασφάλισε μια προνομιακή ανακωχή στην πόλη Στάμσντορφ, χωρίς ωστόσο να καταφέρει την ανάρρησή του στον σουηδικό θρόνο, που κατείχε παλαιότερα ο πατέρας του. Τα μεγαλύτερα προβλήματα στη διάρκεια της ηγεμονίας του αφορούσαν την καχυποψία με την οποία τον αντιμετώπιζε η τοπική βουλή και ιδιαίτερα η τάξη των ευγενών.

II

(Ladislas ή Ladislav). Όνομα έξι βασιλιάδων της Ουγγαρίας.

1. Λ. Α’, ο Άγιος (1040 – 1095). Βασιλιάς της Ουγγαρίας (1077-95). Ανατράφηκε στην Πολωνία, όπου είχε καταφύγει ο πατέρας του, Μπέλα Α’, και επέστρεψε στην Ουγγαρία το 1061. Κατά τη διάρκεια της σύντομης βασιλείας του Μπέλα, του Σολομώντα και του Γκέιζα, έως την άνοδό του στον θρόνο, ο Λ. υπήρξε ηρωική μορφή στα στρατεύματα των Μαγυάρων, τόσο για την ομορφιά και τη σωματική του δύναμη όσο και για τη στρατηγική του ιδιοφυΐα και την ευγένεια των αισθημάτων του. Ανάμεσα στις πιο σημαντικές επιτυχίες του συγκαταλέγονται η νίκη επί των Κουμάνων επιδρομέων και η προσθήκη της Κροατίας στο βασίλειό του (1091), καθώς και η ίδρυση της επισκοπής του Ζάγκρεμπ. Ο Λ. παρέμεινε πιστός στη γρηγοριανή ορθοδοξία και οι νόμοι που θέσπισε απηχούν τα θρησκευτικά του ιδεώδη. Οι υπήκοοί του τον λάτρευαν, γι’ αυτό και ο θάνατός του θεωρήθηκε μεγάλη εθνική απώλεια. Η κηδεία του τελέστηκε με ιδιαίτερη μεγαλοπρέπεια και ο νεκρός τοποθετήθηκε μέσα σε αργυρό φέρετρο. Το 1198, επί πάπα Σελεστίνου Γ’, η Δυτ. Καθολική Εκκλησία τον ανακήρυξε άγιο και η μνήμη του τιμάται στις 27 Ιουνίου. Η κόρη του Ειρήνη παντρεύτηκε τον Ιωάννη Κομνηνό.

2. Λ. Β’ (1131 – 1162). Βασιλιάς της Ουγγαρίας (1161-62). Ήταν γιος του Μπέλα Β’ του Τυφλού και αδελφός του Στέφανου Γ’. Μολονότι διεκδίκησε ένθερμα τον θρόνο, λίγους μήνες μετά την ανάρρησή του σε αυτόν πέθανε δηλητηριασμένος, πιθανότατα από οπαδούς του αδελφού του.

3. Λ. Γ’ (1200; – ;). Βασιλιάς της Ουγγαρίας (1204-5). Υστερότοκος γιος του Έμερικ, ανήλθε στον βασιλικό θρόνο σε ηλικία τεσσάρων ετών, με κηδεμόνα τον θείο του, ο οποίος ανέλαβε την αντιβασιλεία έως την ενηλικίωσή του. Τελικά ο θείος σφετερίστηκε την εξουσία και ο Λ. κατέφυγε στη Βιέννη μαζί με τη μητέρα του.

4. Λ. Δ’, ο Κουμάνος (1262 – 1290). Βασιλιάς της Ουγγαρίας (1272-90). Ήταν γιος του βασιλιά Στέφανου E’ και της, κουμανικής καταγωγής, Ελισάβετ. Αναγορεύτηκε βασιλιάς σε ηλικία δέκα ετών και παρά το νεαρό της ηλικίας του ήταν προικισμένος με ώριμη ανδρική τόλμη και αποφασιστικότητα, αν και υστερούσε σε μόρφωση. Συμμάχησε με τον βασιλιά Ροδόλφο των Αψβούργων εναντίον του βασιλιά της Βοημίας Οδόακρου, ενώ συνέβαλε σημαντικά στη νίκη του Ντίρνκρουτ (1278). Στη συνέχεια, επειδή παραχώρησε στους Κουμάνους ορισμένες περιοχές και κάποιες άλλες διευκολύνσεις, προκάλεσε τη δυσαρέσκεια των Ούγγρων. Στην προσπάθειά του να τους εξευμενίσει αλλά και να παραμείνει στον θρόνο του, δεν δίστασε να αλλάξει στάση απέναντι στους Κουμάνους, τους οποίους ξεκίνησε να καταδιώκει. Παραβλέποντας το συγκεκριμένο γεγονός, ο πάπας Νικόλαος Δ’ κήρυξε εναντίον του Σταυροφορία, επειδή δεν ανεχόταν την ευμένεια που επεδείκνυε προς τους ειδωλολάτρες Κουμάνους, οπότε οι Ούγγροι άδραξαν την ευκαιρία και ξεσήκωσαν τον λαό σε επανάσταση. Έτσι προκλήθηκε εμφύλιος πόλεμος, ο οποίος διήρκεσε δύο χρόνια. Σε αυτό το διάστημα, και ενώ ο Λ. αγωνιζόταν επικεφαλής των πιστών στρατευμάτων του, στα οποία είχε συμπεριλάβει και Κουμάνους, ένας από τους αρχηγούς τους τον δολοφόνησε την ώρα που κοιμόταν στη σκηνή του.

5. Λ. Ε’ Γιάγκελον. Βασιλιάς της Ουγγαρίας και της Πολωνίας. Βλ. λ. Λαδίσλαος. Όνομα βασιλιάδων και ηγεμόνων της Πολωνίας (4.).

6. Λ. ΣΤ’, ο Υστερογενής (Κόμαρομ Ουγγαρίας 1440 – Πράγα 1458). Βασιλιάς της Ουγγαρίας (1444-58) και της Βοημίας (1453-58). Γιος του Αλβέρτου Β’, στέφθηκε βασιλιάς με ενέργειες της μητέρας του Ελισάβετ και του θείου του Φρειδερίκου Γ’, αμέσως μόλις γεννήθηκε. Η δυσφορία, όμως, που προκάλεσε στον λαό αυτή η εξέλιξη ανάγκασε τους ευγενείς να ανακηρύξουν βασιλιά της Ουγγαρίας τον συνονόματό του βασιλιά της Πολωνίας. Μετά από τέσσερα χρόνια, όμως, εκείνος σκοτώθηκε στη Βάρνα, σε μια μάχη εναντίον των Τούρκων, οπότε συγκλήθηκε η τοπική δίαιτα και έχρισε για μια φορά ακόμη βασιλιά τον Λ., υπό τον όρο να ασκεί την αντιβασιλεία ο Ουνιάδης. Η επιτυχημένη διαχείριση του ζητήματος των τουρκικών επιδρομών από τον Ουνιάδη δημιούργησε συναισθήματα λατρείας στον λαό, γεγονός που επέφερε τον φθόνο της Αυλής. Έτσι, όταν το 1452 ο Ουνιάδης παρέδωσε τον θρόνο στον βασιλιά, τα συναισθήματα του τελευταίου είχαν ήδη διαμορφωθεί αρνητικά. Το 1456 ο Ουνιάδης σκοτώθηκε στη μάχη του Βελιγραδίου και ο Λ. έσπευσε να αναθέσει τη διακυβέρνηση της χώρας στον παππού του, Ουλρίχο. Αυτή η ανάθεση οδήγησε σε μια περαιτέρω αναμόχλευση των πολιτικών παθών και κάποια μέρα ο μεγαλύτερος γιος του Ουνιάδη σκότωσε έναν θείο του Λ. σε μια διαμάχη για πολιτικές διαφορές. Ο βασιλιάς διέταξε την άμεση θανάτωση του γιου του Ουνιάδη, γεγονός που ξεσήκωσε τον λαό εναντίον του και τον αναγκάστηκε να διαφύγει στην Πράγα, παίρνοντας μαζί του αιχμάλωτο τον νεότερο γιο του Ουνιάδη, Ματθία-Κορβίνο. Μετά τον θάνατο του Λ. –μάλλον τον δηλητηρίασαν– στον θρόνο τον διαδέχθηκε ο πρώην αιχμάλωτός του, Ματθίας-Κορβίνος.